Czym jest inflacja?

Czym jest inflacja?
Źródło: zdjęcie Lukasz Radziejewski / Pexels

Inflacja to zjawisko ekonomiczne, które sprawia, że wartość pieniądza maleje. To z kolei wpływa na codzienne życie konsumentów oraz decyzje przedsiębiorstw. Zrozumienie tego, jak działa inflacja, jest kluczowe dla podejmowania świadomych decyzji finansowych. W tym artykule przyjrzymy się przyczynom, skutkom oraz w jaki sposób chronić swoje oszczędności przed utratą wartości.

Czym jest inflacja?

Inflacja to proces wzrostu cen produktów i usług w gospodarce w danym okresie. Wzrost cen konsumpcyjnych oznacza, że za tę samą ilość pieniędzy można kupić mniej. W ten sposób mamy do czynienia ze spadkiem siły nabywczej pieniądza.

Możemy mówić o stopie inflacji, która jest wzrostem cen wyrażanym procentowo, a zmiana jest porównywana do roku poprzedniego. Jeżeli stopa inflacji wynosi 5%, oznacza to, że wzrost przeciętnego poziomu cen towarów i usług wynosi 5% w porównaniu do ubiegłego roku.

Inflacje rozpatruje się z perspektywy gospodarstwa domowego. Jeżeli w telewizji usłyszysz, że inflacja wzrosła o 7%, oznacza to, że ceny dla Ciebie wzrosły o 7%, jako zwykłego klienta, który nie kupuje towarów hurtowo.

Z czego bierze się inflacja – przyczyny spadku siły nabywczej pieniądza

Przyczyn inflacji jest wiele, ale ich zrozumienie pozwala podejmować skuteczne działania, żeby zapobiegać dalszym wzrostom z punktu widzenia państwa. Natomiast dla Ciebie oznacza, że wiesz, co robić, żeby ochronić swoje oszczędności. Wśród głównych przyczyn wzrostu inflacji wymienia się takie aspekty jak:

1. Zwiększona podaż pieniądza. Wynika z podejmowanych działań przez Radę Polityki Pieniężnej w ramach polityki monetarnej państwa. Kiedy bank centralny (Narodowy Bank Polski) emituje za dużą ilość pieniądza do gospodarki, to może to doprowadzić do wzrostu cen. Ostatecznie takie działania wpływają na spadek wartości waluty.
2. Wzrost kosztów produkcji. Pojawia się wtedy, gdy przedsiębiorstwa ponoszą większe koszty do wyprodukowania towarów lub świadczenia usług. Może to wynikać ze wzrostu cen za paliwo, energię elektryczną, inne surowce, czy wynagrodzeń pracowników. Wtedy producent podnosi ceny produktu lub usługi, żeby utrzymać swoje zyski na tym samym poziomie.
3. Wzrost popytu na towary i usługi. Kiedy klienci więcej kupują niż producenci czy usługodawcy mogą dostarczyć na rynek, to ceny na rynku rosną. Taka sytuacja może wynikać ze wzrostu wynagrodzenia, polepszenia stanu gospodarki krajowej itp.

Rodzaje inflacji

Istnieje bardzo wiele rodzajów inflacji w zależności od wybranego kryterium. Poniżej podamy Ci te nazwy, z którymi możesz spotkać się najczęściej w codziennym życiu.

• Inflacja bazowa – to wskaźnik, który nie uwzględnia cen za towary, które mają duże wahania takie jak żywność lub energia elektryczna.
• Inflacja producencka – to wskaźnik, który uwzględnia tylko wzrost kosztów produkcji produktów i usług w danym okresie, czyli tylko z perspektywy producenta.
• Hiperinflacja – to gwałtowny i niekontrolowany wzrost cen, który może wynieść od kilku tysięcy procent w skali roku. Oznacza, że dana waluta całkowicie straciła swoją wartość.
• Deflacja – to odwrotność inflacji, czasem nazywana inflacją ujemną. Oznacza spadek cen, który może świadczyć o rozpoczynającym się kryzysie gospodarczym.
• Stagflacja – to sytuacja, kiedy jednocześnie na rynku występuje wysoka inflacja oraz wysokie bezrobocie w kraju.
• Inflacja krocząca – poziom inflacji utrzymuje się na poziomie od 5 do 10% rocznie. Oznacza, że zmiany cen są odczuwalne dla konsumentów.
• Inflacja pełzająca – jest pożądana przez bank centralny, bo oznacza, że występuje niewielki wzrost cen w gospodarce. Jednak nie przekracza on 5% rocznie i działa orzeźwiająco na gospodarkę.
• Inflacja galopująca – w tym przypadku wzrost inflacji jest na poziomie od 50 do 100% w skali roku. Cała gospodarka odczuwa, że ceny wzrosły, a wynagrodzenia spadły i nie nadążają z ich wyrównaniem.

Skutki inflacji – to nie tylko wzrost cen

Skutki inflacji są odczuwalne dla wszystkich. Pierwszym negatywnym efektem, jaki można dostrzec, to wzrost cen. Stoi za tym spadek wartości pieniądza (nazywany deprecjacją). Powoduje to, że konsumenci muszą więcej zapłacić za ten same produkty i usługi. W konsekwencji spada ich standard życia, bo na mniej rzeczy stać gospodarstwa domowe. Jednocześnie zauważalny jest wzrost kosztów życia.

Kiedy waluta traci na wartości, odbija się to na oszczędnościach. Zwłaszcza tych, które są trzymane w gotówce i na rachunkach bieżących. Może to zniechęcić do oszczędzania i tak naprawdę wydania zgromadzonych pieniędzy na dobra, które nie tracą na wartości, np. na zakup samochodu.

W takiej sytuacji bank centralny zaczyna walczyć z rosnącą inflacją. Jednym ze sposobów jej wyhamowania jest podniesienie stóp procentowych. Ten krok sprawia, że wzrastają koszty bankowe. Najbardziej jest to odczuwalne po wyższych ratach kredytów do spłaty. Jeżeli kredyty i pożyczki są drogie, to nie stać konsumentów na to, żeby zaciągać takie zobowiązania. Wtedy najczęściej można zaobserwować spadek udzielanych kredytów hipotecznych.

Mniej budowanych lub kupowanych nieruchomości, ale też i inwestycji, oznacza, że zaczął się kryzys gospodarczy. Niektóre firmy mogą sobie nie poradzić z rosnącymi kosztami, co może skutkować zamknięciem działalności gospodarczej i masowymi zwolnieniami pracowników. Taki zastój w gospodarce może doprowadzić do recesji, a w skrajnych przypadkach nawet i do bankructwa całego kraju.

Czym jest koszyk inflacyjny?

Koszyk inflacyjny to zestaw reprezentatywnych produktów i usług, który jest podstawą do obliczenia stopy inflacji w ujęciu rocznym. Wybiera się do niego ten zestaw dóbr i usług, po które najczęściej sięgają konsumenci. W ten sposób Główny Urząd Statystyczny (GUS), na podstawie analizy cen około 1400 towarów z około 35 tys. sklepów i punktów usługowych, może monitorować zmiany cen oraz nawyków zakupowych społeczeństwa.

Na koszyk dóbr składają się takie kategorie produktów i usług, jak:

• żywność i napoje bezalkoholowe,
• napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe,
• odzież i obuwie,
• mieszkanie i nośniki energii (np. energia elektryczna),
• wyposażenie mieszkania,
• zdrowie,
• transport,
• łączność,
• rekreacja i kultura,
• edukacja,
• restauracje i hotele,
• inne (np. kosmetyki).

Każda z tych kategorii ma przypisaną swoją wagę w koszyku, więc będą inaczej wpływać na ostateczną wartość koszyka inflacyjnego.

Warto również zauważyć, że każde gospodarstwo inaczej będzie odczuwać zmiany w cenach. Dużo zależy od tego, jakie wydatki ponosi. Dla jednych mogą to być rosnące ceny paliw, a dla innych wydatki na zdrowie.

Koszyk inflacyjny jest pomocnym narzędziem polityki pieniężnej państwa w określeniu przeciętnego poziomu cen w gospodarce. To z kolei pozwala monitorować sytuacje w gospodarstwach domowych.

Sora Shimazaki / Pexels

Inflacja w Polsce – statystyki

Statystyki dotyczące inflacji w Polsce możesz obserwować na stronie GUS-u lub NBP. Szczególnie od 2021 do 2023 roku, gdzie polska gospodarka musiała zmierzyć się z pandemią COVID-19 i wybuchem wojny w Ukrainie, to wzrost był olbrzymi. Każdy Polak odczuł, że za tę samą kwotę pieniędzy kupi mniej produktów.

W szczytowym momencie inflacja wyniosła 18,6%! To jeden z najwyższych wyników w Europie.

Co prawda sytuacja nie była aż tak trudna, jak w latach 90. Wtedy w 1995 roku niezbędna była denominacja polskiego złotego. Polegała ona na zastąpieniu dotychczasowej waluty nową poprzez obniżenie nominału banknotów i monet. Od tego czasu w Polce obowiązuje nowy polski złoty.

Jak chronić oszczędności przed inflacją?

Rosnąca inflacja powoduje również, że na wartości tracą oszczędności. Dlatego tak ważne jest w tym czasie śledzenie wskaźników inflacji, żeby dostosować swoją strategię finansową do zmian cen w gospodarce.

Choć najprostszym i bezpiecznym rozwiązaniem są lokaty bankowe i konta oszczędnościowe, to realnie nie nadążają one za galopującą inflacją. Dlatego warto wiedzieć, że te rozwiązania nie uchronią Twojego kapitału przed utratą wartości.

Aby zadbać o wartość gromadzonego kapitału, możesz zdecydować się na inwestowanie w:

1. Obligacje skarbowe indeksowane inflacją – to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, które w dłuższym okresie mogą przewyższać podnoszące się ceny towarów i usług konsumpcyjnych.
2. Produkty emerytalne – przeznaczenie pieniędzy na Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) lub Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) pozwala ochronić kapitał, dzięki możliwości inwestowania w aktywa o różnym poziomie ryzyka. Co więcej, zyskujesz na obniżonych podatkach.
3. Fundusze inwestycyjne i ETF – pozwalają uzyskać wyższe zyski niż na lokatach bankowych. Poza tym możesz skorzystać z doświadczenia innych osób, niż samemu decydować, jakie instrumenty finansowe kupić.
4. Akcje – to papiery wartościowe spółek notowanych na giełdach. Ryzyko inwestycji jest duże, dlatego wymaga odpowiedniego zapoznania się z rynkiem i firmami, w które chcesz zainwestować.
5. Złoto i inne metale szlachetne – są postrzegane jako bezpieczna przystań na czasy kryzysów i inflacji. Możesz kupić fizyczne monety, sztabki albo kupić tzw. papierowe złoto, czyli np. akcje spółek wydobywczych.

Czy inflacja w strefie euro wpływa na polską gospodarkę?

Tak, inflacja w strefie euro ma wpływ na polską gospodarkę. Wynika to z tego, że Polska jest częścią europejskiego rynku. Polskie firmy handlują poza granicami kraju, a wyższe koszty importowanych towarów, przekładają się na ceny w Polsce.

Co więcej, również decyzje podejmowane w zakresie polityki pieniężnej przez Europejski Bank Centralny ma wpływ na całą strefę euro. W tym na decyzje NBP. Również kurs euro oddziałuje na wartość złotówki. Zmienność kursu euro jest istotna dla przedsiębiorców zajmujących się eksportem i importem.

Podsumowując, inflacja jest procesem, w którym rynkowe ceny towarów i usług rosną, przez co spada siła nabywcza waluty. Różne są przyczyny tego zjawiska, ale przede wszystkim mają wpływ wyższe koszty produkcji, energii i surowców. W zależności od tego, na jakim poziomie jest inflacja, to może ona mieć pozytywne lub negatywne skutki dla gospodarki.

Warto minitorować poziom inflacji, ponieważ powoduje, że spada wartość gromadzonych oszczędności. W takiej sytuacji należy podjąć decyzję, jak inwestować środki, żeby dostosować je do wysokości inflacji.