Czym jest deflacja?

Czym jest deflacja?
Źródło: Zdjęcie: Gosia K / Pexels

Deflacja to zjawisko, które sprawia, że wartość pieniądza wzrasta, a ceny spadają. Choć wydaje się to pozytywną informacją, to wcale tak nie jest, bo może to doprowadzić do poważnych, negatywnych skutków dla całej gospodarki. W tym artykule przyjrzymy się przyczynom i skutkom deflacji oraz czym się ona różni od inflacji i dezinflacji.

Czym jest deflacja?

Zjawisko deflacji jest przeciwstawne do inflacji. Oznacza to, że wartość pieniądza rośnie, a nie spada, dlatego na pierwszy rzut oka może się wydawać, że deflacja jest dobra. W końcu spadek cen towarów i usług oznacza, że konsumenci mogą kupić więcej za tę samą kwotę.

Jednak w rzeczywistości taka sytuacja może prowadzić do zahamowania rozwoju gospodarki. Podczas jej wystąpienia odnotowywany jest spadek popytu, który prowadzi do tego, że producenci mniej produkują i sprzedają. Długotrwała deflacja może prowadzić do obniżenia wynagrodzeń, zwolnień pracowników i wzrostu bezrobocia. 

Czasem ekonomiści nie podają, że występuje deflacja, a zapisują ją jako ujemną inflację. Wtedy możesz spotkać się z zapisem inflacji o wartości -2%.

Jakie są przyczyny deflacji?

Przyczyn wystąpienia deflacji może być wiele. Jako główny powód najczęściej wskazywana jest zbyt mała ilość pieniądza na rynku. Taka sytuacja może zaistnieć, kiedy jest:

1. Za niska podaż pieniądza. Oznacza to, że jest zbyt niska emisja pieniądza w stosunku do potrzeb gospodarki. Za emisję banknotów i monet odpowiada bank centralny. W Polsce takie decyzje podejmuje Rada Polityki Pieniężnej (RPP).
2. Utrzymywanie na wysokim poziomie lub wzrost realnych stóp procentowych. Takie działania RPP mają zachęcić do oszczędzania i ograniczyć ilość zaciąganych kredytów na konsumpcje i inwestycje.
3. Ograniczenie wydatków konsumpcyjnych i inwestycji może wywołać recesję. Kiedy gospodarstwa domowe wydają mniej pieniędzy na zakupy, to powoduje spadek poziomu cen w gospodarce. W ten sposób przedsiębiorstwa próbują przyciągnąć klientów.

Jakie są skutki deflacji?

Najpoważniejszym negatywnym skutkiem deflacji jest wzrost stóp procentowych przy jednoczesnym wzroście siły nabywczej pieniądza. Taka sytuacja prowadzi do tego, że koszty bankowe rosną i rośnie zadłużenie kredytobiorców.

Większe zadłużenie wymaga dalszego ograniczania wydatków. Kiedy gospodarstwa domowe nie mają pieniędzy, żeby kupować dobra i usługi, to u przedsiębiorców spada sprzedaż i w efekcie nie stać ich na utrzymywanie produkcji i pracowników. To błędne koło może doprowadzić do stagnacji gospodarczej.

Recesja pogłębia się i wszyscy tak naprawdę czekają na lepsze czasy. Dlatego widzisz, że trzeba walczyć z deflacją, bo nie jest to pozytywne zjawisko. Utrudnia ona rozwój gospodarczy państwa i tylko na pierwszy rzut oka wydaje się, że niższe ceny powodują większą dostępność do produktów i usług.

Porównanie inflacji i deflacji

Deflacja i inflacja to procesy przeciwstawne do siebie. To, co je łączy, to zarówno inflacja, jak i deflacja dotyczy zmian w przeciętnym poziomie cen w gospodarcze i wartości waluty oraz wpływają na samą gospodarkę kraju. Sprawdź w tabeli, co dokładnie odróżnia od siebie te dwa zjawiska ekonomiczne.

Wybierając spomiędzy tych dwóch zdarzeń gospodarczych, to inflacja może być odbierana pozytywnie. Warunkiem jest, że nie przekroczy pewnego poziomu. Najczęściej górna granica to 2,5%. Natomiast deflacja w każdej sytuacji jest niekorzystna dla gospodarki. Tylko na początku może się wydawać, że spadek cen jest dobry, bo konsumenci mogą więcej kupić za te same pieniądze. Tylko równocześnie wzrasta im zadłużenie albo mogą stracić pracę.

Relacja pomiędzy tymi dwoma zjawiskami jest taka, że najczęściej po deflacji następuje inflacja.

Sprawdź aktualne kursy walut w kantorach internetowych.

Dezinflacja a deflacja

Dezinflacja może być mylona z deflacją, jednak to dwa zupełnie inne zdarzenia gospodarcze. Oznacza to, że inflacja nie rośnie już tak gwałtownie. Jednak nie sprawia, że ceny się obniżają. Wręcz przeciwnie. Nadal jest widoczny wzrost cen, ale już nie taki szybki.

Może miałeś okazję słyszeć lub czytać jak Narodowy Bank Polski (NBP) informował, że inflacja wyhamowuje. To właśnie prosty i opisowy sposób na określenie dezinflacji.

Czy w Polsce była kiedyś deflacja?

Mimo wszystko deflacja w obecnych czasach występuje rzadko. Polska miała z nią do czynienia w latach 2014-2016. Patrząc na statystyki opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny (GUS), inflacja wyniosła w 2015 roku -0,9% oraz -0,6% w 2016 roku.

Jednak działania rządu w zakresie polityki monetarnej polegające m.in. na podwyższeniu płacy minimalnej oraz obniżeniu stóp procentowych, spowodowały wzrost cen dóbr i usług.

W ten sposób po krótkiej deflacji nastąpiła najpierw pozytywna niska inflacja, aż do 2021 roku. W tym okresie ceny gwałtownie urosły przez pandemię oraz wojnę za wschodnią granicą.

Czy deflacja jest niebezpieczna?

Choć ciężko jednoznacznie wskazać, czy deflacja jest dobra, czy zła. Mimo wszystko w krótkim czasie jest korzystna dla gospodarstw domowych, bo mogą więcej kupić w tej samej cenie. Jednak kiedy ten proces utrzymuje się długo, to jest niebezpieczny dla krajowej gospodarki, ponieważ:

1. Widoczny jest spadek wartości waluty.
2. Zwiększa się wartość długu, a także problemy z jego spłatą.
3. Więcej firm upada lub po prostu kończy działalność.
4. Pojawia się kryzys gospodarczy.
5. Wzrasta poziom bezrobocia.
6. Ogranicza inwestycje, które czekają na lepsze czasy.
7. Udzielana jest mniejsza ilość kredytów, bo są za drogie.

Podsumowując, deflacja jest to odwrotne zjawisko do inflacji. W przeciwieństwie do niej jej skutki w długim okresie są poważne, bo prowadzą do stagnacji. Choć w krótkim okresie to zdarzenie gospodarcze przyczynia się do spadku cen i wzrostu wartości pieniądza. Oba te zjawiska są monitorowane przez instytucje rządowe, żeby w razie potrzeby wprowadzić odpowiednie działania w zakresie polityki pieniężnej.