Źródło: Kris / Pixabay
Patrząc na dane historyczne, dług publiczny na świecie systematycznie rośnie: zarówno w strefie euro, jak i w innych krajach.
Polska na tle innych krajów europejskich plasuje się w środku stawki, czyli nie jest tak źle, jak mogłoby się wydawać. Nasze zadłużenie wzrosło w II kwartale 2024 r. do 52,3% PKB. W I kwartale 2024 r. było na poziomie 51,5%, a rok wcześniej wynosiło 48,3%.
Przekonaj się, jakie są najbardziej zadłużone państwa świata i czy są wśród nich państwa członkowskie UE.
Czym jest dług publiczny?
Dług publiczny można zdefiniować następująco: to kwota, jaką państwo (czyli rząd, samorządy i inne fundusze pozabudżetowe) jest winne innym podmiotom (bankom, państwom, obywatelom). Gdy myślisz o swoim długu, to masz na myśli kwotę, którą musisz komuś zwrócić. Tak samo jest z długiem publicznym.
Z czego składa się dług publiczny:
- Pożyczki, kredyty. Udzielają ich zarówno największe światowe banki, jak i inne państwa.
- Emisje obligacji. Obligacje są dłużnymi papierami wartościowymi. Państwo pożycza pieniądze od obywateli i zobowiązuje się odkupić obligacje z powrotem po określonym czasie, czyli zapłacić cenę obligacji + ustalone odsetki.
- Odszkodowania za przymusowe wywłaszczenia mienia, np. domów i nieruchomości pod budowę dróg czy lotnisk.
- Gwarancje i poręczenia.
- Inne odszkodowania.
Dług publiczny a deficyt budżetowy
Czym jest deficyt budżetowy?
Działanie państwa można porównać do funkcjonowania zwykłej firmy. Przedsiębiorstwo ma koszty oraz ma zyski. Tak samo państwo, które generuje wydatki oraz osiąga wpływy do budżetu z różnych tytułów (np. podatki).
Nie trzeba być geniuszem, by wiedzieć, że prowadzenie firmy opłaca się w momencie, gdy zyski przewyższają koszta. W przeciwnym wypadku firma ma straty i nie utrzyma się długo na rynku. Państwo działa jednak nieco inaczej i nawet mając stratę, czyli deficyt budżetowy, może nadal funkcjonować. W przeciwnym wypadku część największych państw na świecie musiałoby ogłosić bankructwo już dawno.
Deficyt budżetowy jest wtedy, gdy w danym roku państwo ma więcej wydatków niż przychodów do budżetu.
Czy dług publiczny to to samo, co deficyt budżetowy?
Nie, te dwa pojęcia nie są tożsame.
Dług publiczny to to, co państwo jest komuś winne i musi oddać: bankom, obywatelom, innym państwom. Na przykład deficyt budżetowy może się zwiększać, a dług publiczny nie — wystarczy, że w danym roku wpływy z podatków do skarbu państwa były znacząco niższe (doświadczyliśmy tego, chociażby w okresie pandemii).
Kto wylicza zadłużenie poszczególnych państw?
Istnieje podmiot o nazwie BIS, czyli Bank for International Settlements. W tłumaczeniu na język polski jest to Bank Rozrachunków Międzynarodowych. Jego zadaniem jest m.in. wspieranie banków centralnych, takich jak nasz polski NBP oraz innych podmiotów finansowych, wpieranie stabilności monetarnej czy współpracy międzynarodowej. Oprócz tego BIS przeprowadza różne analizy i prowadzi statystyki, w tym te dotyczące zadłużeń poszczególnych państw.
Warto wspomnieć o tym, że BIS powstał jako spółka akcyjna, której udziałowcami są banki centralne różnych państw, także Polski.
Oprócz raportów BIS wiedzę o stanie zadłużenia danego państwa można znaleźć na stronach rządowych interesującego nas kraju oraz na różnych stronach statystycznych.
Sprawdź kursy walut NBP
Najbardziej zadłużone kraje świata — mapa długów i deficytów
Dług publiczny jest najczęściej przedstawiany na dwa sposoby:
- Kwotowo, czyli ile dany kraj ma łącznie zobowiązań.
- Jako procentowy udział w stosunku do PKB.
Ranking najbardziej zadłużonych państw 2024 — pod względem kwoty długu
- USA– $35,293.0
- Chiny –$16,464.3
- Japonia – $10,224.1
- UK – $3,652.1
- Francja – $3,564.5
- Włochy – $3,253.4
- Indie - $3,231.9
- Niemcy – $2,953.2
- Kanada – $2,349.9
- Brazylia - $1,917.1
Jednak kwota zadłużenia nie jest miarodajnym wskaźnikiem mówiącym o sytuacji gospodarczej państwa. To tak jak w gospodarstwie domowym. Jedno mając kredyt na 100.000 zł, ledwo spłaca raty i stoi na skraju bankructwa, ponieważ zarobki są zbyt niskie w stosunku do zobowiązań. Natomiast inne może mieć 200.000 zł kredytu i bez problemu reguluje zobowiązanie i jeszcze udaje się coś odłożyć, gdyż zarobki są odpowiednio wysokie.
Dlatego lepszym wskaźnikiem, mówiącym o państwowym zadłużeniu jest relacja długu publicznego do PKB.
Czym jest PKB?
PKB, czyli Produkt Krajowy Brutto. Określa wielkość produkcji dóbr i usług w ujęciu rocznym w danym kraju. Czyli ile w ciągu roku wytworzyli jego obywatele. Rosnące PKB świadczy o rozwoju gospodarki krajowej. Jednak oceniając stan gospodarki, nie należy polegać tylko na samym PKB. Wskaźnik ten nie uwzględnia wielu innych rzeczy, na przykład jakości życia w danym państwie. Ponadto sam wzrost PKB może być mylnie rozpoznawany jako wzrost gospodarczy.
Rozróżniamy PKB nominalne i realne. To drugie jest korygowane o poziom inflacji, dzięki czemu widać, czy wzrost PKB rzeczywiście jest efektem inwestycji i poprawy sytuacji gospodarczej, czy wynika tylko ze wzrostu cen wywołanych wysoką inflacją.
Dla przykładu spójrzmy na najnowsze dane o PKB Polski. W trzecim kwartale 2024 r. wskaźnik PKB wzrósł o 2,7 procent rok do roku. Jednocześnie Polska nadal walczy z wysoką inflacją i ponadprzeciętnym wzrostem cen, spowodowanych przede wszystkim wzrostem cen gazu i prądu. Patrząc na te dane, uważny obserwator od razu włącza czerwoną lampkę, czy wzrost PKB nie jest tylko pozorny, spowodowany wysokimi cenami.
Poziom zadłużenia w stosunku do PKB — ranking najbardziej zadłużonych państw świata (dane na koniec 2024)
- Japonia – 251,9%
- Sudan - 238.8%
- Singapur - 168.3%
- Grecja – 160.2%
- Włochy - 143.2%
- USA- 126.9%
- Bhutan - 122.8%
- Bahrajn - 119%
- Laos - 118.7%
- Malediwy - 111.8%
Ile wynosi dług publiczny Polski?
Wg danych Eurostat za II kwartał 2024 roku, w Polsce dług publiczny w relacji do PKB wynosi 52,3 proc. Dla porównania, średnia unijna to ponad 81 proc., a zadłużenie w krajach strefy euro jest jeszcze wyższe: relacja dług publiczny do PKB przekracza 88 proc. Nasi zachodni sąsiedzi, Niemcy, mają dług publiczny zdecydowanie wyższy niż Polska, 62,8 proc. PKB.
Polacy lubią narzekać, ale faktem jest, że w 2024 r. Polski dług w relacji do PKB naprawdę nie wygląda tragicznie, jeśli zestawimy go z innymi państwami UE, chociażby Niemcami czy Francją.
Mniejsze zadłużenie w relacji do PKB ma 12 europejskich państw: Bułgaria, Estonia, Luksemburg, Szwecja, Dania, Litwa, Czechy, Irlandia, Holandia, Łotwa, Malta i Rumunia.
Do najbardziej zadłużonych gospodarek Europy, które zdecydowanie wyprzedzają Polskę, możemy zaliczyć na pierwszym miejscu Grecję, następnie Włochy, Francję, Belgię, Wielką Brytanię, Hiszpanię i Portugalię.