Źródło: Ideogram
Na każdym kroku spotykasz się z tą nazwą, ale czy tak naprawdę wiesz, czym są instrumenty finansowe?
Instrumenty finansowe to narzędzia, które pozwalają na różnego rodzaju transakcje na rynkach finansowych. Mają swoje określone cele. Dla inwestora indywidualnego stanowią przedmiot inwestycji. Dla firm: bardzo różnie. Jest to na przykład sposób na pozyskanie kapitału na jej rozwój (akcje, obligacje) lub zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym.
Dzisiaj szerzej opowiemy, czym są instrumenty finansowe i jakie są ich rodzaje.
Czym są instrumenty finansowe?
Są w zasadzie dwie definicje instrumentów finansowych. Jedna obowiązująca na rynku kapitałowym, a druga stworzona do celów rachunkowości. My zajmiemy się tą pierwszą.
Instrumenty finansowe to różnorodne narzędzia, które mają służyć do transferów, wymiany i przechowywania środków pieniężnych pomiędzy różnymi uczestnikami rynku kapitałowego. Na przykład pomiędzy przedsiębiorstwami, bankami, państwami czy inwestorami indywidualnymi. Służą do zarządzania kapitałem i ryzykiem. Można powiedzieć, że instrumenty finansowe to umowy prawne, zawierane pomiędzy różnymi stronami rynku. Umowy te odzwierciedlają określoną wartość ekonomiczną i pozwalają na przeprowadzanie określonych transakcji finansowych, zarządzanie ryzykiem, efektywny przepływ kapitału oraz realizację określonych celów inwestycyjnych.
Tyle z definicji. Tłumacząc z języka ekonomii na język zwykłego inwestora indywidualnego: instrumenty finansowe to różnorodne narzędzia, w które możesz inwestować swoje pieniądze.
Podział instrumentów finansowych
Instrumenty finansowe można podzielić na trzy główne grupy.
| Instrumenty dłużne | Instrumenty kapitałowe | Instrumenty pochodne |
| Emitent wypuszcza instrument, inwestor go nabywa, a emitent jest zobowiązany w określonym czasie odkupić dany instrument i wypłacić inwestorowi należne odsetki. | Dają posiadaczom prawo do udziału w zyskach i stratach spółki oraz o decydowaniu w jej sprawie na zgromadzeniu wspólników. | Są to złożone instrumenty finansowe, których cena zależy od ceny aktywa bazowego. Są używane głównie do zabezpieczania inwestycji oraz w celu spekulacyjnym, czyli osiągnięcia wyższych zysków. Dość często można w nie inwestować przy wykorzystaniu dźwigni finansowej. |
| Niskie ryzyko | Wysokie ryzyko | Bardzo wysokie ryzyko |
| Niskie lub umiarkowane zyski | Potencjalnie wysokie zyski | Potencjalnie wysokie zyski |
| Dla początkujących | Dla średniozaawansowanych | Dla bardzo zaawansowanych |
| PRZYKŁADY | ||
| Obligacje skarbowe | Akcje | Kontrakty futures |
| Obligacje korporacyjne | Jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych | Opcje |
| Bony skarbowe | Kontrakty forward | |
| Certyfikaty depozytowe | Swapy | |
| Kontrakty CFD |
Rodzaje instrumentów finansowych
Zgodnie z przepisami polskiego prawa oraz z unijną Dyrektywą MiFID instrumenty finansowe to papiery wartościowe, oraz instrumenty finansowe, które papierami wartościowymi nie są. W drugim przypadku mowa jest o pochodnych instrumentach finansowych.
1. Papiery wartościowe.
Czyli:
- Akcje, prawa poboru, prawa do akcji
Czym są akcje, chyba każdy wie. Jest to papier wartościowy, który reprezentuje własność w danej spółce. Nabywając akcje, stajesz się niejako jej współwłaścicielem. Zyskujesz tym samym prawo do dywidendy (jeśli jest wypłacana) oraz głos na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy. Prawa poboru to prawa dające dotychczasowym akcjonariuszom pierwszeństwo w zakupie akcji nowej emisji po ustalonej cenie emisyjnej, proporcjonalnie do posiadanego już udziału w spółce. Np. masz 20% akcji danej spółki, więc w nowej emisji możesz nabyć tyle akcji, by nadal mieć 20% udziałów. Jeśli inwestor skorzysta z prawa poboru lub też zapisał się na akcje nowej emisji tymczasowo, do momentu emisji akcji, otrzymuje dokument nazywany prawem do akcji. Po emisji zamiast prawa do akcji inwestor staje się właścicielem określonej liczby akcji nowej emisji.
- Obligacje
Obligacje to dłużne papiery wartościowe. Mogą być emitowane przez państwa (obligacje skarbowe) lub przez korporacje (obligacje korporacyjne). Charakteryzują się stosunkowo niskim ryzykiem (szczególnie państwowe).
- Fundusze ETF
W przeciwieństwie do zwykłych funduszy ETF-y są notowane na giełdzie i są papierami wartościowymi.
- Certyfikaty inwestycyjne
Są to papiery wartościowe, które wydają fundusze inwestycyjne zamknięte. Mogą przybrać formę imiennych lub na okaziciela. W drugim przypadku certyfikaty inwestycyjne mogą być notowane na giełdzie.
Warranty
Warrant jest to rodzaj papieru wartościowego, który daje posiadaczowi prawo do kupna (call) lub sprzedaży (put) aktywów, np. akcji czy obligacji po określonej cenie w określonym terminie. Emitent warrantu tym samym bezwarunkowo i nieodwołalnie zobowiązuje się do wypłacenia ich posiadaczom kwoty rozliczenia.
- Kwity depozytowe
Są to zbywalne dokumenty określające prawo własności do jednego lub więcej papierów wartościowych, na przykład akcji czy obligacji.
2. Instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi.
Do tej grupy zaliczamy instrumenty pochodne (czyli takie, których cena zależy od ceny instrumentu bazowego) takie jak:
Opcje
Jest to prawo, ale nie obowiązek, do nabycia lub sprzedaży danego aktywa po określonej z góry cenie. Kupujący płaci wystawcy premię. Jeśli cena aktywu bazowego jest lepsza, niż cena bieżąca na rynku, kupujący ma prawo ją zrealizować, czyli sprzedający musi mu odsprzedać lub od niego odkupić aktyw bazowy po ustalonej wcześniej cenie.
- Kontrakty terminowe
Popularnie zwane futures. Jest to kontrakt, w którym strony umawiają się do kupna lub sprzedaży określonego aktywa finansowego (np. akcji, waluty, indeksy giełdowe, surowce) po określonej z góry cenie i w ustalonym z góry terminie.
Swapy
Jest to umowa, w której dwie strony wymieniają się w określonym czasie płatnościami. Służą głównie do zarządzania ryzykiem stóp procentowych lub walutowym przez duże podmioty, np. fundusze inwestycyjne czy banki.
- Certyfikaty strukturyzowane ETP
Te instrumenty pochodne są emitowane przez instytucje finansowe. Kurs certyfikatu strukturyzowanego jest zależny od zmiany ceny instrumentu bazowego, np. surowców, indeksów giełdowych czy koszyków akcji. ETP mogą przyjmować różne formy: odzwierciedlać 1:1 zachowanie aktywa bazowego, np. indeksu, lub relacja odwrotna, czyli pozycja krótka: gdy cena aktywa spada, kurs certyfikatu wzrasta. W niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie dźwigni finansowej.
- Kontrakty CFD
Czyli kontrakty na różnicę cenową. W ich przypadku posiadacz nie nabywa realnego aktywa (np. akcji), a jedynie zakłada się ze sprzedawcą CFD co do tego, w którą stronę podąży jego cena (wzrośnie lub spadnie). Ten, kto miał rację (inwestor lub broker) wypłaca drugiej stronie różnicę pomiędzy ceną otwarcia kontraktu a ceną jego zamknięcia. Instrumentem bazowym kontraktów CFD mogą być różnorodne aktywa, np. waluty, kryptowaluty, akcje, surowce, indeksy. CFD pozwalają na stosowanie lewaru.
- Tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania
czyli jednostki uczestnictwa w tradycyjnych funduszach inwestycyjnych.
- Instrumenty rynku pieniężnego.
Czyli wszelkiego rodzaju bony skarbowe, czeki, depozyty bankowe.