Czym są rezerwy walutowe banków centralnych?

Czym są rezerwy walutowe?
Źródło: Pixabay / Pexels

Zastanawiałeś się kiedyś, czym są rezerwy walutowe i co mają wspólnego ze stabilnością gospodarki? Mają one wpływ na o wiele więcej, bo i na kurs złotego, inflację w Polsce, czy bezpieczeństwo oszczędności zwykłych obywateli. W tym artykule wyjaśnimy pojęcie rezerw, żebyś mógł lepiej zrozumieć, kto nimi zarządza i jakie mają znaczenie dla państw.

Czym są rezerwy walutowe?

Rezerwy walutowe (inaczej dewizowe) to zasoby banku centralnego utrzymywane w:

• obcych walutach,
• zagranicznych papierach wartościowych,
• obligacjach (np. USA),
• złocie,
• innych aktywach łatwych do spieniężenia.

Rezerwy walutowe służą utrzymaniu stabilności na rynku finansowym danego kraju. Pozwalają w razie potrzeby finansować deficyt w bilansie płatniczym. W Polsce za utrzymywanie rezerw odpowiada Narodowy Bank Polski (NBP).

Oznacza to, że takie aktywa rezerwowe są czymś w rodzaju „poduszki finansowej” państwa. Pozwala ograniczyć ryzyko, że w gospodarce dojdzie do spadku produkcji, konsumpcji i inwestycji.

Po co zakłada się rezerwy?

Rezerwy jako „poduszka finansowa” państw ma kluczową rolę w utrzymaniu stabilności finansowej. Dzięki niej bank centralny może szybko zareagować w sytuacjach zagrożenia, jakimi są np. nagły odpływ kapitału, zmienność kursu walutowego, czy wystąpienie kryzysu walutowego.

Głównymi funkcjami, jakie pełnią rezerwy walutowe to:

1. Zabezpieczenie przed niestabilnością rynków. Szczególnie poprzez ograniczenie ryzyka zmienności kursów walutowych.
2. Zachowanie płynności finansowej państwa poprzez utrzymywanie w rezerwach takich aktywów, jak waluty np. USD i EUR.
3. Budowanie zaufania inwestorów, szczególnie zagranicznych. Dla nich to informacja, że gospodarka jest stabilna. Co za tym idzie, jest lepszy dostęp do finansowania inwestycji za pomocą kredytów.

Poza tym zarządzanie rezerwami dewizowymi NBP pozwala podwyższać ich dochodowość, a jednocześnie ograniczać ryzyko. Wówczas bank centralny utrzymuje rezerwy dewizowe również w instrumentach finansowych. Mogą to być rządowe i pozarządowe papiery wartościowe albo aktywa służące realizacji celów zrównoważonego rozwoju, czyli w obligacjach.

Jakie są rezerwy walutowe Polski?

Na rezerwy dewizowe NBP składają się takie aktywa jak:

• waluty obce (przede wszystkim w formie papierów wartościowych),
• lokaty,
• gotówka,
• złoto.

Oficjalne statystyki o stanie polskich rezerw znajdziesz tutaj na stronie NBP. Stan oficjalnych aktywów rezerwowych na czerwiec 2025 wynosi 895 271 mln złotych.

Polska pod kątem wysokości rezerw NBP zajmuje 11. miejsce w Europie. W przeliczeniu na dolary poziom rezerwy wynosi 247 559 mln USD.

Narodowy Bank Polski sukcesywnie podnosi poziom rezerw od czasów pandemii, czyli 2020 roku. Jak pisze Krajowa Izba Gospodarcza, dynamika rezerw wynosi w tym roku około 12%.

Choć Polska nie należy do największych gospodarek świata, to jej rezerwy walutowe są stosunkowo wysokie w porównaniu do innych państw regionu. To efekt m.in. ostrożnościowej funkcji utrzymywania rezerw, jaką realizuje NBP. Polski bank centralny przywiązuje największą wagę do zachowania płynności i bezpieczeństwa posiadanych aktywów.

Jakie są rezerwy złota w Polsce?

Złoto jako część składowa wszystkich rezerw w Polsce przekracza 20%. Jednak pod względem ilości samego kruszcu na tle Europy i świata, to nasz kraj zajmuje miejsce w pierwszej 20.

Ilość złota w posiadaniu polskiego banku centralnego według danych z maja 2025 roku wynosi 515,5 ton.

Oznacza to m.in., że Polska ma więcej złota niż Europejski Bank Centralny (EBC)!

W światowym rankingu banków centralnych plasuje NBP na 12. miejscu w ilości posiadanego złotego kruszcu.

Warto jednak zwrócić uwagę, że ten drogocenny metal nie znajduje się tylko w Polsce. Złote rezerwy dewizowe Narodowego Banku Polskiego są przechowywane również w Banku Anglii oraz Nowym Jorku.

NBP inwestuje dalej w złoto i zwiększa jego zasoby. Dlatego, że ten metal szlachetny nie podlega ryzyku niewypłacalności emitenta, tak jak jest w przypadku np. lokat, czy papierów wartościowych. W czasach kryzysów i niepewności gospodarczej złoto zarówno dla banków centralnych, jak i indywidualnych inwestorów jest po prostu „bezpieczną przystanią”.

Sergei Starostin / Pexels

Jakie są waluty rezerwowe świata?

Na światowych rynkach nie każda waluta ma taką samą siłę przebicia. Tylko niektóre z nich oprócz krajowego środka płatniczego mogą również zostać walutami rezerwowymi.

Co sprawia, że waluta zaczyna pełnić rolę rezerwowej?

1. Powszechnie akceptowana na świecie.
2. Ma niskie wahania kursowe.
3. Emitowana przez kraj o silnej gospodarce i wysokiej wydajności kredytowej.
4. Łatwo dostępna nie tylko na rynku walutowym, ale również na rynkach finansowych w postaci płynnych aktywów zagranicznych (np. akcje, obligacje).
5. Powiązana z dobrze rozwiniętym sektorem bankowym.

Wśród najważniejszych walut rezerwowych na świecie można wymienić:

1. Dolar amerykański (USD). Około 60% światowych rezerw jest utrzymywanych w dolarach. Wynika to z tego, że USD dominuje w takich sferach jak handel surowcami, obligacjach, czy międzynarodowych rozliczeniach. Jego wysoką pozycję także zapewniają rynki amerykańskich papierów wartościowych.
2. Euro (EUR). Ma udział około 20% w globalnych rezerwach. Cała strefa euro oraz EBC wpływają na zaufanie do EUR jako stabilnej waluty.
3. Jen japoński (JPY). Japonia ma jedną z większych gospodarek na świecie i niski poziom zadłużenia. Wpływa to na jena, który ma udział około 5% w światowych rezerwach.
4. Funt brytyjski (GBP). Rola funta spadła szczególnie po Brexicie, mimo to GBP nadal stanowi około 4% rezerw światowych.
5. Frank szwajcarski (CHF). Frank, choć ma niski udział, to jest ceniony za stabilność oraz niższe ryzyko. Jest „bezpieczną przystanią” wśród walut w niepewnych czasach.

Rezerwy kryptowalut w USA i Pakistanie

Wśród nowatorskich rozwiązań służących jako nowoczesna forma zabezpieczenia aktywów jest utworzenie w marcu 2025 roku strategicznych rezerw Bitcoina przez administrację prezydenta Donalda Trumpa.

Warto podkreślić, że rezerwa ustanowiona w Stanach Zjednoczonych ma się składać wyłącznie ze skonfiskowanych kryptowalut w ramach postępowań karnych.

Wielkość rezerwy szacuje się na około 200 tys. BTC oraz inne kryptowaluty takie jak Ethereum czy stablecoiny.

Natomiast w maju 2025 roku Pakistan ogłosił, że skorzysta z pomysłu Amerykanów i wprowadzi podobną część rezerw u siebie. Jest to symbol dużych zmian dla tego kraju. Zwłaszcza że jeszcze 2 lata wcześniej minister finansów oświadczyła, że w Pakistanie kryptowaluty nigdy nie będą legalne.

Tworzenie państwowych rezerw Bitcoina przez USA i Pakistan wyraźnie wpisuje się w nowy trend łączenia aktywów cyfrowych z polityką fiskalną i strategią państwową. W obydwu przypadkach rezerwa kryptowalutowa traktowana jest jako długoterminowy składnik aktywów i nie będzie sprzedawana. Nie chodzi o spekulację, ale o nowy sposób na dywersyfikację działań inwestycyjnych rządu.

Kto ma największe rezerwy walutowe na świecie?

Są na świecie kraje, które dominują pod względem wielkości swoich rezerw walutowych.

Do TOP 5 państw z najwyższymi rezerwami należą:

1. Chiny, których rezerwy mają wartość około 3,2 biliona dolarów.
2. Japonia z rezerwami na poziomie 1,2 biliona USD.
3. Szwajcaria z aktywami rezerwowymi około 950 mld USD.
4. Indie na poziomie 630 mld USD.
5. Rosja pomimo sankcji ma rezerwy o wartości 570 mld dolarów.

Już wiesz, czym są rezerwy walutowe, po co się je tworzy i jaką pełnią rolę w gospodarce. Temat może wydawać się skomplikowany i odległy od codziennego życia. Jednak jego wpływ odbija się na obywatelach od stabilności kursu złotego, przez poziom inflacji, aż po bezpieczeństwo naszych oszczędności.

Warto zapamiętać, że:

• Rezerwy walutowe to nie tylko dolar czy euro, ale też złoto i inne instrumenty finansowe.
• NBP zarządza rezerwami z myślą o płynności, bezpieczeństwie i zrównoważonym rozwoju Polski.
• Polska posiada znaczące rezerwy, szczególnie pod kątem ilości złota.
• Na świecie dominują Chiny, Japonia i Szwajcaria, zarówno pod względem wartości rezerw, jak i doświadczenia w zarządzaniu rezerwami dewizowymi.

Zrozumienie, jak działają mechanizmy dotyczące zarządzania rezerwami dewizowymi, to pierwszy krok do lepszego rozumienia gospodarki zarówno tej światowej, jak i naszej własnej.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

Który kraj ma największe rezerwy walutowe?

Największe rezerwy walutowe na świecie mają Chiny. W posiadaniu tego kraju znajdują się przede wszystkim waluty takie jak dolar amerykański, euro oraz złoto.

Na którym miejsce jest Polska w posiadaniu złota?

Polska zajmuje w 2025 roku 12. miejsce na świecie pod kątem rezerw w złocie. Złote sztabki nie są przechowywane w całości w Polsce. Znajdują się również w skarbcu Banku Anglii oraz Nowym Jorku.

Stan na czerwiec 2025 roku wynosi 16,573 mln uncji złota.

Jakie są 5 walut rezerwowych?

Do najważniejszych walut rezerwowych świata należą:

1. dolar amerykański (USD),
2. euro (EUR),
3. jen japoński (JPY),
4. funt brytyjski (GBP),
5. frank szwajcarski (CHF).

Używane są one do zarządzania rezerwami dewizowymi z tego względu, że są uznawane za bezpieczne i niewielką zmiennością kursu.

Kto ma najwięcej złota w Europie?

Największe złote rezerwy w Europie posiadają Niemcy. Są także drugim na świecie posiadaczem złota po USA.

Niemcy posiadają około 3 351,5 ton złota.