
Źródło: Myshoun / Pixabay
Co jakiś czas polską prasę i media obiega znany od lat temat, czyli sprawa hipotecznych kredytów frankowych. Pojawiają się nowe orzecznictwa sądów, coraz więcej jest wygranych spraw przeciwko bankom. Jak echo powraca także temat przewalutowania kredytów walutowych. Czy zamiana na kredyt w PLN jest w ogóle opłacalna?
- Co można zrobić z kredytem w walucie obcej?
- Na czym polega przewalutowanie kredytu z CHF na PLN?
- Odfrankowienie kredytu jako alternatywa dla przewalutowania kredytu
- Kiedy opłaca się przewalutować kredyt hipoteczny?
- Przewalutowanie kredytu na drodze ugody z bankiem
- Zalety i wady przewalutowania kredytu we frankach
- Przewalutowanie kredytu frankowego i unieważnienie umowy kredytowej a podatek dochodowy od osób fizycznych
Co można zrobić z kredytem w walucie obcej?
Oprócz kredytów w CHF banki udzielały (i niektóre, ale bardzo nieliczne, nadal udzielają) zobowiązań hipotecznych w EUR lub GBP. Jednak to frankowicze są najliczniejszą grupą osób poszkodowanych przez zmiany kursu. Co można zrobić z kredytem hipotecznym we frankach?
- Przewalutować. Banki na szeroką skalę proponują swoim klientom ugody polegające na konwersji kredytu z franków na złotówki. Część kredytobiorców się na to zgadza.
- Odfrankowić. Aby to zrobić, trzeba wygrać sprawę w sądzie.
- Unieważnić umowę, czyli umorzyć kredyt. W tym przypadku także konieczny jest wyrok sądu stwierdzający nieważność zawartej z bankiem umowy.
Na czym polega przewalutowanie kredytu z CHF na PLN?
Przewalutowanie kredytu we frankach polega na tym, że pozostałą do spłaty kwotę kredytu w obcej walucie zamienia się na złotówki po kursie, który obowiązuje w momencie dokonania przewalutowania. Można to porównać do wymiany pieniędzy w kantorze: zamieniasz jedną walutę na drugą po aktualnym w danej chwili kursie. Tak samo zobowiązanie we frankach polega na przeliczeniu na złotówki.
Niektórzy błędnie myślą, że przewalutowanie nastąpi po takim kursie, jaki obowiązywał w momencie zaciągania zobowiązania, czyli dobre kilka lat temu. Niestety, tak nie jest. Kredytobiorców obowiązuje kurs waluty z dnia dokonania przewalutowania.
Trzeba również wspomnieć o zmianie wskaźnika, który będzie obowiązywał przy naliczaniu oprocentowania kredytu.
Oprocentowanie zmienne kredytu=zmienny w czasie wskaźnik referencyjny (np. WIBOR) + stała marża banku.
Kredyty hipoteczne w walutach obcych oparte są na innych stopach procentowych, przede wszystkim z uwagi na zastosowanie różnych wskaźników referencyjnych. W kredytach złotówkowych jest to WIBOR (w zależności od banku najczęściej 3-miesięczny lub 6-miesięczny).
Natomiast kredyty udzielone we frankach szwajcarskich oparte były na wskaźniku LIBOR, który z początkiem 2022 roku został zastąpiony na polecenie Komisji Europejskiej przez wskaźnik SARON.
Po dokonaniu przewalutowania kredytu z franków na złotówki zmieni się sposób naliczania oprocentowania: z oprocentowania opartego na SARON zobowiązanie przechodzi na WIBOR lub ewentualnie na nowy wskaźnik, który być może zastąpi WIBOR (miał to być WIRON, jednak rząd odszedł od tego pomysłu). Czyli kredytobiorca musi być przygotowany na zmianę oprocentowania kredytu w złotych, co odbije się na wysokości poszczególnych rat kredytu.
Jak donoszą same banki, około 50% klientów, którzy zdecydowali się na przewalutowanie, zaraz po zawarciu umowy o konwersję dokonuje całkowitej wcześniejszej spłaty kredytu.
Odfrankowienie kredytu jako alternatywa dla przewalutowania kredytu
Alternatywą dla przewalutowania kredytu jest odfrankowienie. Polega ono na tym, że wnosisz sprawę do sądu, aby ten unieważnił klauzulę indeksacyjną z umowy kredytowej. Dzięki temu możesz uzyskać zwrot rat nadpłaconych z powodu zastosowania klauzuli oraz zmniejszenie salda zobowiązania wobec banku.
Odfrankowienie kredytu niesie ze sobą inne skutki niż przewalutowanie.
W przewalutowaniu zmienia się wskaźnik bazowy do naliczania oprocentowania.
Przy odfrankowieniu kredyt jest traktowany w taki sposób, jak gdyby był udzielony od samego początku w złotówkach. Czyli:
- Bank musi zwrócić nadpłacone raty kredytu oraz spready.
- Zmniejszają się raty kredytu.
- Kredyt nadal jest oprocentowany w oparciu o stawkę SARON, a nie WIBOR. Dla porównania: SARON 3M = 0,8227%, a WIBOR 3M = 5,84%. Do tego dochodzi marża banku, ale raczej nie będzie ona na tyle wysoka, by zniwelować ogromną różnicę we wskaźnikach referencyjnych.
Kiedy opłaca się przewalutować kredyt hipoteczny?
Aby opłacało się przewalutować walutowy kredyt, powinny zostać spełnione trzy warunki:
Po pierwsze: złotówka jest mocna, a frank szwajcarski tani. Rozważmy prosty przykład:
Kredytobiorcy pozostało do spłaty 100.000 CHF. Gdyby przewalutowanie nastąpiło w momencie, gdy kurs franka osiągnął maksimum w okolicach 5 zł, do spłaty w przeliczeniu na PLN byłoby 500.000 zł.
Jednak frankowicz zdecydował się zaczekać i podpisał umowę przewalutowania kredytu mieszkaniowego dopiero w momencie, gdy kurs franka spadł do 4,48 zł. Dzięki temu zaoszczędził ponad 50.000 zł — po przeliczeniu kredytu pozostało do spłaty 448.000 zł.
Oczywiście idealną sytuacją byłoby, gdyby konwersji dokonać po kursie niższym niż ten, który obowiązywał kredytobiorcę w dacie zawarcia umowy. Jednak raczej nie mamy co liczyć na to, że kurs franka szwajcarskiego wróci w okolice 2 zł.
Po drugie: stopy procentowe w kraju są niskie.
Jak już wiesz z wcześniejszego akapitu, podczas przewalutowania kredytu zaciągniętego we frankach szwajcarskich dochodzi także do zmiany oprocentowania. Zamiast wskaźnika SARON stosowany jest WIBOR. W chwili obecnej SARON jest ponad 7 razy! niższy niż WIBOR. Przyjmując, że banki stosowały podobne marże zarówno do kredytów złotowych, jak i walutowych, oprocentowanie będzie niższe przy kredycie w obcej walucie.
Najlepszą opcją byłoby przewalutowanie kredytu frankowego w momencie rekordowo niskich stóp procentowych, jakie mieliśmy za czasów covida i to pod warunkiem, że umowa kredytu byłaby na stałą stopę procentową. Niestety, w Polsce banki udzielają hipotek tylko z okresowo stałym oprocentowaniem, najczęściej na okres od 5 do 10 lat: w tym czasie kredytobiorca ma pewność stałej raty, bez względu na zmiany stawek bazowych.
Po trzecie: bank nie nalicza wysokich kosztów dodatkowych
Jeśli przewalutowanie wiąże się z dodatkowymi kosztami, należy bacznie się im przyjrzeć. Na przykład takie podpisanie aneksu do umowy: bank może naliczyć za to prowizję procentową od wartości kredytu, co w niektórych przypadkach da kwotę kilku tysięcy złotych.
Przewalutowanie kredytu na drodze ugody z bankiem
Chciałbyś zmienić walutę kredytu, ale warunki, które proponuje bank, nie są odpowiadające? Możesz oczywiście iść do sądu, ale najpierw spróbuj mediacji. KNF wydał rekomendację dotyczącą sposobu mediacji i podpisania ugody. W procesie mediacji obiektywny mediator nie rozstrzyga sporu, ale ma za zadanie wypracować ze stronami postępowania takie rozwiązanie, które wszystkich zadowoli.
Cały ten proces może zostać przeprowadzony przez Centrum Mediacji Sądu Polubownego przy KNF, a wniosek składa się zdalnie.
- Klient lub klienci (jeśli wnioskodawców było kilku) składa wniosek o mediację Centrum Mediacji Sądu Polubownego przy KNF. Bank powinien umożliwić złożenie wniosku przez bankowość, jeśli takiej opcji nie ma, należy udać się do banku.
- Mediator zapoznaje się ze sprawą.
- Mediator kontaktuje się ze stronami postępowania, czyli klientem i pełnomocnikiem banku. Przeprowadza indywidualne rozmowy i ustala termin pierwszej rozmowy mediacyjnej. Co ciekawe, całość postępowania może być przeprowadzona poprzez komunikator internetowy bądź telefon.
- Mediacje. Można to w skrócie opisać w ten sposób: siedzą 3 osoby i dyskutują tak długo, aż uda się znaleźć kompromis, który zadowoli wszystkich. Bank przekazuje swoją propozycję ugody, na którą klient może się zgodzić lub nie. Kredytobiorca ma prawo przedstawić własne propozycje. Jeśli klient się zgodzi na proponowane warunki przewalutowania kredytu, podpisywana jest umowa. Podpisanie umowy kredytowej przewalutowania powstałej na mocy ugody musi odbyć się w formie papierowej lub elektronicznej, lub w oddziale banku. Jeśli strony się nie dogadają, umowy rzecz jasna nie ma.
- Tworzony jest protokół z mediacji. Jeśli zakończyła się ona ugodą, to protokół wysyłany jest najpierw do sądu, który go zatwierdza. W ten sposób taka ugoda ma moc prawną ugody zawartej przed sądem, a po nadaniu klauzuli wykonalności staje się tytułem wykonawczym.
Zalety i wady przewalutowania kredytu we frankach
Zalety
- Spłacasz kredyt w PLN i nie jesteś dłużej narażony na ryzyko kursowe.
- Nie narażasz się na długie postępowanie sądowe, które trwają nawet po kilka lat.
- Przewalutowanie opłaca się, gdy: kurs złotówki w stosunku do kursu CHF z dnia dokonywania przewalutowania jest wysoki, krajowe stopy referencyjne są niskie i bank nie nalicza wysokich kosztów dodatkowych, jak prowizja za aneks.
- Można negocjować z bankiem warunki związane z przewalutowaniem hipotecznego kredytu poprzez mediacje w Sądzie Polubownym przy KNF i można to robić za darmo (bank ponosi opłatę) i całkowicie zdalnie.
Wady
- Dla kredytobiorcy korzystniejsze jest odfrankowienie kredytu bądź unieważnienie umowy kredytowej niż przewalutowanie.
- Po przewalutowaniu odsetki są naliczane na podstawie innego wskaźnika bazowego: WIBOR zamiast SARON i wskaźniki te są wyższe, a co za tym idzie, wyższe jest także oprocentowanie.
- Przewalutowanie kredytu następuje nie po kursie z dnia podpisania umowy, a po aktualnym w momencie dokonywania konwersji zobowiązania.
Przewalutowanie kredytu frankowego i unieważnienie umowy kredytowej a podatek dochodowy od osób fizycznych
Jeśli przy przeliczeniu kredytu powstała nadwyżka finansowa, która została przekazana na rachunek bankowy kredytobiorcy, to może nasuwać się pytanie, czy jest to przesłanka do zaistnienia obowiązków podatkowych związanych z przewalutowaniem hipotecznego kredytu?
Dyrektor KIS w maju 2021 r. w indywidualnej interpretacji potwierdził, że w myśl przepisów ustawy o podatku dochodowym przewalutowanie na złotówki kredytu indeksowanego kursem CHF lub jego umorzenie jest neutralne podatkowo, szczególnie w przypadku kredytu bankowego zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe.