10 ciekawostek na temat cynku

10 ciekawostek o cynku
Źródło: projekt własny z użyciem ChatGPT

Ten niepozorny pierwiastek ma większe znaczenie, niż sugeruje jego cena jednostkowa. 10 ciekawostek na temat cynku pokazuje, że jest to kluczowy składnik przemysłu, infrastruktury i recyklingu, a jego notowania często odzwierciedlają kondycję gospodarki. Sprawdź, dlaczego cynk ma tak duże znaczenie na rynku metali, choć bardziej kojarzy się z suplementem diety.

1. Kto wynalazł cynk?

Cynk nieświadomie był wykorzystywany w stopach metali już przed 1500 rokiem p.n.e. w Azji (np. w mosiądzu).

Pierwszą osobą, której udało się wyizolować czysty cynk z rud był niemiecki chemik Andreas Sigismund Marggraf. Udało mu się to w 1746 roku i opisał metodę pozyskiwania tego metalu z rudy kalaminy.

Warto dodać, że niemal równolegle techniki produkcji cynku rozwijały się w Azji. W Indiach już w XIV wieku działały piece umożliwiające destylację metalu na skalę półprzemysłową, co pokazuje, że rola cynku w gospodarce była istotna na długo przed rewolucją przemysłową.

Cynk był trudny do odkrycia ze względu na swoje specyficzne właściwości fizyczne i chemiczne. Metal ulatnia się w postaci pary, zamiast skraplać w stałej formie.

2. Właściwości cynku (Zn)

Cynk jest pierwiastkiem chemicznym należącym do grupy metali przejściowych. W naturalnych warunkach występuję w stanie metalicznym w rudach i minerałach. Najważniejszym z nich jest sfaleryt i stanowi ponad 95% wydobywanego metalu.

Najważniejszymi cechami cynku są:

• stosunkowo niska temperatura topnienia (ok. 419°C),
• srebrzystoniebieska barwa i metaliczny połysk,
• dobra plastyczność w podwyższonej temperaturze,
• wysoka odporność na korozję,
• zdolność do tworzenia trwałej warstwy ochronnej na powierzchni innych metali.

Cynk łatwo reaguje z tlenem i tworzy warstwę tlenku cynku. Dzięki tym właściwościom przeciwutleniającym chroni inne metale przed dalszym utlenianiem. Dzięki temu wydłuża żywotność elementów infrastruktury nawet o kilkadziesiąt lat.

Poza tym cynk jest niezbędnym składnikiem wielu procesów przemysłowych, technologicznych oraz ludzkiego układu odpornościowego.

3. Główne zastosowania cynku w przemyśle

Cynk jest chętnie wykorzystywany na świecie. Jego popularność wynika z połączenia właściwości antykorozyjnych, relatywnie niskiego kosztu oraz wielu zastosowań w różnych gałęziach przemysłu.

Największa część światowej produkcji cynku trafia do ocynkowania stali. Proces ten polega na pokrywaniu elementów stalowych warstwą cynku, które mogą być wykorzystywane w:

• budownictwie,
• infrastrukturze drogowej i kolejowej,
• energetyce,
• przemyśle morskim i ciężkim.

Materiały cynkowe są odporne na warunki atmosferyczne i mają długą żywotność, co sprzyja ich popularności w nowoczesnym budownictwie do pokryć dachowych, systemów rynnowych, elewacjach, czy elementach wykończeniowych.

Ważne jest również zapotrzebowanie na cynk w przemyśle chemicznym i produkcji materiałów. Jest surowcem potrzebnym do wytwarzania m.in. tlenku cynku, soli cynku, czy pigmentów i dodatków technologicznych. Dzięki czemu są one stosowane w farbach i lakierach, przemyśle gumowym, a także ceramice i szkle technicznym.

Rosnące zainteresowanie alternatywnymi źródłami energii sprawia, że zyskują na znaczeniu technologie magazynowania energii w bateriach cynkowo-węglowych lub cynkowo-powietrznych.

4. Do jakich stopów wykorzystywany jest cynk?

Cynk rzadko jest wykorzystywany w przemyśle w czystej i samodzielnej formie. Największe zastosowanie ma, jako składnik stopów metali, w których poprawia właściwości mechaniczne, chemiczne i technologiczne.

• Mosiądz – jest najbardziej znanym i najczęściej wykorzystywanym stopem z udziałem cynku. To połączenie miedzi i cynku w różnych proporcjach.
• Stopy cynku z aluminium – w których pełni rolę wzmacniającą i stabilność wymiarową.
• Stopy cynku z magnezem – gdzie zwiększa odporność na pękanie i wydłuża długowieczność materiału.
• Wieloskładnikowe stopy – np. aluminium, cynk i miedź. W takich mieszankach staje się stabilizatorem, poprawia płynność podczas odlewania i wpływa na końcowe właściwości użytkowe materiału.

Cynk jest tak chętnie dodawany do stopów z tego względu, że łatwo się łączy z innymi metalami. Co więcej, pozwala kontrolować parametry stopu oraz obniża koszty produkcji bez utraty jakości.

grunge texture / Pexels

5. Co robi się z cynku?

Cynk bardzo rzadko trafia do odbiorcy końcowego w postaci czystego metalu. Częściej stanowi materiał wyjściowy do produkcji półproduktów i gotowych wyrobów dla różnych sektorów gospodarki.

Najczęściej cynk spotkasz w:

• blachach cynkowych,
• arkuszach walcowanych,
• taśmach,
• systemach zasilania awaryjnego,
• magazynach energii.

Cynk wykorzystywany jest także do produkcji odlewniczej. Dzięki niemu możliwe jest tworzenie skomplikowanych kształtów o wysokiej dokładności wymiarowej np. obudowach, korpusach, czy drobnych częściach mechanicznych.

Natomiast w produkcji związków chemicznych są wytwarzane m.in. tlenek cynku, siarczan cynku, czy chlorek cynku.

6. Gdzie wydobywa się cynk?

Największe wydobycie skupia się w kilku krajach, które odpowiadają za globalną podaż cynku. Wśród nich są:

1. Chiny – odpowiadają za około 30% światowej produkcji. Mają wydobycie na poziomie około 4 mln ton rocznie.
2. Peru – to drugi co do wielkości producent na świecie. Wydobywa rocznie około 1,3 mln ton.
3. Australia – wydobycie na poziomie 1,1 mln ton cynku.
4. Indie – wydobywają 860 tys. ton rocznie.
5. Stany Zjednoczone – produkują 750 tys. ton na rok.
6. Meksyk – wydobywa 700 tys. ton cynku rocznie.

Natomiast w Europie największymi producentami tego metalu są Szwecja, Portugalia, Irlandia, Finlandia i Hiszpania. Te państwa należą do listy 20 największych producentów na świecie.

Polska obecnie nie wydobywa zbyt dużo cynku, choć w przeszłości surowiec ten był pozyskiwany z kopalni na Górnym Śląsku. Z dużych zasobów tego metalu słynęły okolice Chrzanowa i Olkusza w Małopolsce. Jednak w XXI wieku wydobycie spadło ze względu na wyczerpywanie się lokalnych złóż.

7. Wpływ cynku na organizm człowieka – skutki niedoboru i nadmiaru

Cynk jest ważny nie tylko dla samego przemysłu. Powinien być również dostarczany jako mikroelement zbilansowanej diety i ma bezpośredni wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka. Zarówno niedobór cynku, jak i jego nadmiar mogą prowadzić do wielu zaburzeń procesów fizjologicznych.

Cynk wchodzi w skład enzymów i białek odpowiedzialnych m.in. za:

• Metabolizm np. białek, węglowodanów, czy alkoholu.
• Produkcję i prawidłowe działanie hormonów np. insuliny, czy testosteronu.
• Aktywację komórek odpornościowych do walki z chorobami i infekcjami.
• Zwalczaniu nadmiaru wolnych rodników tlenowych.

Długotrwały niedobór cynku może zwiększać ryzyko stanów zapalnych, zaburzeń metabolicznych, a także chorób takich jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy miażdżyca. Natomiast jego nadmiar może zaburzać wchłanianie innych pierwiastków (np. miedzi), problemów żołądkowo-jelitowych, czy zaburzeń równowagi enzymatycznej.

Dlatego suplementacja powinna być stosowana rozważnie, a ilości cynku dostarczane do organizmu nie powinny przekraczać zalecanych norm dziennych.

Co ciekawe, z tego względu, że cynk bierze udział w regulacji testosteronu, to ma wpływ na płodność i formę sportową. Wspiera procesy regeneracyjne w mięśniach i jest niezbędny dla prawidłowego metabolizmu, co ma znaczenie zarówno dla osób aktywnych fizycznie, jak i planujących potomstwo.

8. Najlepsze źródła cynku w diecie

Jeżeli chcesz zadbać o odpowiedni poziom cynku dla swojego ciała, nie musisz od razu zaczynać od suplementacji cynkiem. Ten mikroelement występuje w wielu produktach spożywczych.

Do najlepszych źródeł, w których wchłanianie cynku jest najefektywniejsze to:

• czerwone mięso,
• drób,
• ryby i owoce morza,
• jajka,
• nabiał.

W przypadku diety roślinnej biodostępność cynku jest niższa, ale nadal lepsza niż przyswajalność z tabletek. Dlatego możesz sięgać po:

• pestki dyni i słonecznika,
• orzechy i migdały,
• pełnoziarniste produkty zbożowe,
• rośliny strączkowe,
• kakao i gorzką czekoladę.

Vanessa Loring / Pexels

9. Czy można inwestować w cynk?

Cynk w kwestii inwestycji nie jest tak popularny, jak złoto, srebro, czy ropa. Jednak mimo to jest świetnym wskaźnikiem koniunktury gospodarczej.

Zwróć uwagę, że jako metal bazowy, ceny cynku reagują na:

• sytuację w budownictwie i przemyśle ciężkim,
• wzrost i rozwój inwestycji infrastrukturalnych,
• globalną podaż i zakłócenia w wydobyciu,
• kondycję gospodarek takich jak Chiny, czy kraje Ameryki Południowej.

Dlatego notowania cynku bywają traktowane jako wskaźnik aktywności gospodarczej. Z tego względu inwestorzy śledzą nie tylko sam kurs, ale również informacje z rynku surowców i przemysłu.

Jeśli chcesz zobaczyć, jak kształtuje się cena cynku w czasie rzeczywistym i jak reaguje na wydarzenia rynkowe, sprawdź aktualny kurs cynku.

Możesz inwestować w cynk na giełdzie poprzez:

• kontrakty terminowe na giełdach metali,
• instrumenty finansowe oparte na cenie cynku,
• akcje spółek zajmujących się wydobyciem lub przetwórstwem,
• fundusze surowcowe uwzględniające metale przemysłowe.

10. Cynk w 100% podlega recyklingowi

Cynk jest jednym z nielicznych metali, które mogą być przetwarzane wielokrotnie. Ogranicza to zapotrzebowanie na nowe wydobycie, zwłaszcza że metal odzyskany z odpadów lub zużytych produktów zachowuję taką samą jakość.

W praktyce duża część cynku obecnego dziś w obiegu pochodzi z odzysku. Ta cecha sprawia, że podaż cynku jest stabilniejsza. Natomiast sam metal postrzegany jest jako surowiec o długoterminowej wartości ekonomicznej, pomimo ograniczonych złóż.