10 ciekawostek na temat miedzi

10 ciekawostek na temat miedzi
Źródło: Patrycja Grobelny / Pexels

Od tysięcy lat miedź odgrywa ważną rolę w rozwoju cywilizacji. To właśnie z niej powstały pierwsze narzędzia i ozdoby. Współcześnie metal ten jest jednym z najważniejszych surowców wykorzystywanych w przemyśle elektronicznym, budowlanym i medycznym. W tym artykule poznasz 10 ciekawostek na temat miedzi dotyczące jej początków, zastosowania w codziennym życiu, czy znaczenia dla polskiej gospodarki.

1. Skąd wzięła się nazwa „miedź”?

Miedź jest pierwiastkiem z grupy metali przejściowych i ma symbol Cu, który pochodzi od łacińskiej nazwy cuprum, a dokładnie od określenia aes cuprum, czyli „z Cypru”, która z czasem została skrócona.

W starożytności Rzymianie pozyskiwali ten metal właśnie z wyspy Cypr. To tam znajdowały się jedne z najstarszych kopalni miedzi na świecie. Rudy miedzi były tam wydobywane już kilka tysięcy lat p.n.e.

W przypadku polskiego słowa „miedź” jego pochodzenie nie jest do końca jasne. Słowo słowiańskie mědь może być nawiązaniem do „metalu z Medii” lub do niemieckiego słowa Schmied oznaczającego kowala.

2. Kiedy ludzie zaczęli wykorzystywać miedź?

Około 9 000 lat temu zaczęło się pozyskiwanie miedzi w postaci rud takich jak chalkozyn, czy malachit, ale również czystej miedzi.

To starożytni Egipcjanie zapoczątkowali wykorzystanie tego metalu. Stosowali miedź do budowy posągów, ozdób i narzędzi. Używano jej również w Mezopotamii, Indiach i Chinach.

Szybko odkryto, że z miedzi można wytwarzać stopy metali m.in. brązu (miedź i cyna) i mosiądzu (miedź i cynk). Za tą sprawą pierwiastek ten stał się jednym z najważniejszych surowców w dziejach ludzkości. Wynalezienie brązu zapoczątkowało ważny czas w dziejach ludzkości znany jako epoka brązu.

Co więcej, historycy uważają, że miedź była również symbolem bogactwa i potęgi. Dlatego w wielu kulturach traktowano ją jako materiał szlachetny tak jak złoto czy srebro.

3. Ile wydobyto miedzi?

Od czasów starożytnych do obecnych szacuję się, że wydobyto ponad 700 mln ton miedzi. Jednak połowa tej ilości pochodzi z ostatnich około 70 lat. Co pokazuje, jak bardzo wzrosło znaczenie i wykorzystanie tego pierwiastka.

Najczęściej miedź wydobywana jest jako chalkozyn lub malachit, to formy minerałów siarczkowych i tlenkowych. Ogromne pokłady miedzi są ukryte w głębokich złożach magmowych. Co oznacza, że wydobyto do tej pory 1% miedzi z dostępnych zasobów.

Największe złoża znajdują się w Chinach, Peru i Stanach Zjednoczonych. Miedź jest wydobywana również w Kanadzie, Meksyku i Afryce. Natomiast w Europie największe wydobycie jest w Polsce. Do największych producentów miedzi na świecie należy m.in. KGHM Polska Miedź S.A.

Sprawdź aktualne kursy metali szlachetnych.

Pixabay / Pexels

4. Wyjątkowe właściwości miedzi (Cu)

Miedź jest wykorzystywana w przemyśle czy elektronice ze względu na swoją zdolność do przewodzenia elektryczności i ciepła. Dlatego właśnie stosuję się ją, jako cienką warstwę na przewody, czy instalacje grzewcze. Pod tym względem ciężko szukać zamiennika. Nie da jej się zastąpić np. aluminium czy żelazem.

Miedź naturalnie ma właściwości bakteriobójcze, grzybobójcze i biostatyczne. Dzięki temu na jej powierzchni drobnoustroje szybciej giną niż na innych metalach. Dlatego stopy miedzi są wykorzystywane do produkcji np. klamek w drzwiach. Pozwala to ograniczyć przenoszenie bakterii.

Dzięki połączeniu wysokiej przewodności, odporności i właściwości antybakteryjnych miedź jest obecna praktycznie wszędzie. Znajdziesz ją w elektronice, instalacjach wodnych, a nawet w dekoracjach.

5. Jakie choroby leczy miedź?

Miedź jest jednym z mikroskładników obecnych w organizmie człowieka. Ma ogromne znaczenie dla zdrowia ze względu na to, że jest ważnym składnikiem dla wielu enzymów i białek. Brak odpowiedniej ilości miedzi może prowadzić do osłabienia odporności, problemów z krążeniem, czy zaburzeń pracy serca.

Stosowana jest w profilaktyce i terapii takich chorzeń jak:

• Anemia, bo wspomaga gospodarkę żelaza w organizmie.
• Zaburzeń neurologicznych.
• Infekcji bakteryjnych.
• Chorób kości i stawów np. osteoporoza, reumatoidalne zapalenie stawów.

Warto wiedzieć, że miedź ma takie właściwości zdrowotne, jak:

• wspomaga gojenie ran,
• działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie,
• pomaga w utrzymaniu mocnych kości i stawów,
• wspiera wchłanianie żelaza i produkcję czerwonych krwinek.

Trzeba jednak pamiętać, że nadmiar miedzi może być szkodliwy. Dlatego suplementacja powinna być prowadzona w porozumieniu z lekarzem. Zbilansowana dieta bogata w produkty takie jak orzechy, pełnoziarniste zboża czy warzywa liściaste zazwyczaj wystarczy, by utrzymać odpowiedni poziom miedzi.

6. Zastosowanie miedzi w życiu codziennym

To jeden z najczęściej wykorzystywanych metali zarówno w przemyśle elektrowniczym i budowlanym, jak i codziennym zastosowaniu. Świetnie sprawdza się do produkcji przewodów elektrycznych, instalacji wodnych oraz grzewczych. Jej wyjątkową zdolność do przewodzenia elektryczności sprawia, że na próżno szukać lepszych zamienników.

Miedź spotkasz w garnkach, sztućcach, klamkach, czy elementach dekoracyjnych. Mogą być one wykonane z czystego stopu lub stopów takich jak brąz i mosiądz. Ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze jest stosowana na przykład w szpitalach np. w narzędziach, poręczach, czy nawet elementach łóżek pacjentów.

Ważną zaletą miedzi jest fakt, że w pełni nadaje się do recyklingu. Dlatego od dziesiątek lat wraca do obiegu. W ten sposób jest jednym z najbardziej ekologicznych metali na rynku.

7. W jakich urządzeniach jest najwięcej miedzi?

Początkowo możesz nie zdawać sobie nawet sprawy, jak wiele miedzi występuje obok Ciebie. Najwięcej znajdziesz jej w sprzętach RTV i AGD, czyli komputerach, telewizorach, pralkach lub lodówkach. W samym telefonie komórkowym znajduje się średnio od kilku do kilkunastu gram miedzi.

Wiele miedzianych elementów znajdziesz w samochodach. Jeden samochód elektryczny może mieć w sobie nawet 80 kg miedzi. Znajduje się ona przede wszystkim w silniku, przewodach i bateriach. Natomiast w tradycyjnych samochodach spalinowych znajduje się od 8 do około 22 kg tego metalu.

Miedź jest idealnym materiałem dla przemysłu energetycznego. Stosuje się ją w turbinach wiatrowych, transformatorach, czy zwykłych kablach energetycznych. W niektórych instalacjach może być nawet kilkadziesiąt ton tego pierwiastka.

Ciekawostka: Statua Wolności w Nowym Jorku zawiera aż 81 ton miedzi, to ona sprawia, że ma charakterystyczny zielony kolor. Zielony nalot tworzy się na skutek kontaktu z wilgocią. Jest to rdza miedziana (grynszpan), która zapobiega dalszej korozji.

8. Ile mamy miedzi w Polsce?

Polska jest liderem w Europie pod kątem wielkości złóż i wydobycia miedzi. Większość z nich znajduje się w południowo-zachodniej części kraju. Głównie są to rejony Legnicy, Lubina i Głogowa.

Historycznie pierwszymi ośrodkami wydobycia były rejony Sławkowa, Olkusza, Bukowna i Rudowy (obecnie miejscowości w województwach śląskim i małopolskim). Natomiast w Miedzianej Górze koło Kielc pochodzą pierwsze wzmianki o wydobyciu już z XVII wieku.

Współcześnie za stolicę polskiej miedzi uważany jest Lubin, gdzie swoją siedzibę ma firma wydobywcza KGHM. Obecnie eksploatacje są prowadzone m.in. w takich miejscowościach jak:

• Rudna,
• Polkowice,
• Lubin-Małomice,
• Głogów Głęboki-Przemysłowy.

Państwowy Instytut Geologiczny podaje, że zasoby bilansowe złóż miedzi to około 563 mln ton rudy, z czego 8,1 mln ton to sama miedź. Natomiast zasoby pozabilansowe mogą wynosić nawet 809 mln ton rudy, z których można pozyskać 13 mln ton kruszcu.

9. Różnorodne formy i kolory miedzi

Wśród ciekawostek o miedzi nie mogło zabraknąć jej niezwykłego wyglądu. Charakterystyczny dla miedzi jest kolor o odcieniu czerwonozłotym. Jednak może przybierać różne formy i kolory w zależności od tego, w jakim stopie lub związku chemicznym występuje.

Czysta miedź ma połyskliwy, czerwonawykolor.

Brąz jako stop miedzi i cyny ma barwę brązową i jest bardzo wytrzymały.

Mosiądz to stop cyny i miedzi charakteryzuje się złocistym kolorem, dlatego chętnie jest wykorzystywany w elementach ozdobnych i instrumentach muzycznych.

Chalkozyn to minerał z grupy siarczków o barwie ołowianoszarej z metalowym nalotem.

Malachit to zasadowy węglan miedzi, który może mieć kolor zielony, ciemnozielony, czarnozielony, czy niebieskozielony. Niezwykły kolor sprawia, że jest wykorzystywany w jubilerstwie.

Madison Inouye / Pexels

10. Utlenianie miedzi

Jako metal miedź również reaguje z otoczeniem. Przy czym nie rdzewieje w taki sposób, jak to jest w przypadku żelaza. Kiedy ma kontakt z powietrzem lub wodą, to na jej powierzchni powstaje cienka warstwa tlenków i węglanów znanych jako patyna (lub śniedź, grynszpan szlachetny).

Proces zachodzi w ten sposób, że najpierw miedź ciemnieje i przyjmuje brunatny odcień. Z czasem zaczyna się pojawiać zielonkawa lub niebieskawa warstwa patyny. Powstanie takiej warstwy jest trwałe i chroni metal przed dalszym niszczeniem. Dlatego jet naturalną ochroną przed korozją.

Zielone dachy, elewacje, monety, czy Statua Wolności to właśnie efekt pokrywania się miedzi patyną. Dlatego w architekturze utlenianie się miedzi może być pożądanym procesem.